به گزارش همشهری آنلاین، چند سال از سیاست فشار حداکثری که دولت قبلی آمریکا به ریاست ترامپ، در قبال ایران پیش گرفته بود می‌گذرد. ترامپ فکر می‌کرد خروج او از برجام منجر به تسلیم ایران و شکل‌گیری توافقی بهتر خواهد شد اما همان‌طور که راب مالی، مدیر امور ایران در وزارت خارجه آمریکا و رئیس گروه مذاکره‌کننده آمریکا در وین، در مصاحبه تلویزیونی خود اذعان کرد، این اقدام نسنجیده منجر به این شد که ایران برنامه هسته‌ای خود را توسعه داده و در منطقه نیز تهاجمی‌تر عمل کند.
در مورد توافق هسته‌ای ایران ، بایدن در تهران با بی‌اعتمادی و در واشنگتن با چاقوهای تیزشده روبهرو است. ماجرا از عکسی ماهواره‌ای شروع شد؛ حدود شش ماه قبل، تصویری ماهواره‌ای، ساخت و سازی در تأسیسات نطنز ایران را نشان داد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تحت نظارت سازمان ملل متحد است گفت ایران سانتریفیوژهای پیچیده‌ای را زیرزمین نصب کرده که توانایی این کشور را برای غنی‌سازی اورانیوم بیشتر گسترش می‌دهد.
اولین تلاش جدی برای احیای توافق هسته‌ای ایران، رئیس جمهور بایدن را با یک معضل فوری روبهرو کرده است: اگر تعلل کند و کُند پیش رود، با خطر جنگ و سقوط مذاکرات روبهرو خواهد شد و اگر سریع حرکت کند احتمالا به یک توافق ناقص خواهد انجامید که برنامه بلندپروازانه داخلی او را دچار مشکل خواهد کرد. ایران، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و پنج کشور دیگر از جمله چین و روسیه، که پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را امضا کردند، از روز سه‌شنبه در وین گرد هم می‌آیند تا توافقی را که دولت ترامپ به آتش کشید اما سایر قدرت‌های جهانی سعی در حفظ آن داشتند، نجات دهند.
هدف مذاکرات جدید این است که هم ایالات متحده و هم تهران مطابق با الزامات عمل کنند؛ واشنگتن تحریم‌هایی را که به ادعای خوذ اقتصاد ایران را فلج کرده، کاهش می‌دهد و جمهوری اسلامی تولید بیش از حد مجاز مواد هسته‌ای را کاهش می‌دهد. تا پیش از این، هر یک از دو طرف اصرار داشت که اول طرف دیگر آغاز کند و این راه مذاکرات را به بن‌بست کشانده بود. رابرت مالی در توییتر نوشت: «این اولین قدم است. بحث‌های دشوار پیش روست اما در مسیری درست.» اما چالش‌های فنی و مهم‌تر از آن، سیاسی برای همه احزاب باقی مانده است که می‌توانند به راحتی هر پیشرفتی را از بین ببرند.
حملات اخیر نیروهای وابسته ایران به نیروهای آمریکایی در عراق، راه دولت بایدن برای تشکیل حمایت داخلی از این اقدامات دیپلماتیک جدید را سخت‌تر کرده است. برخی از مقامات و تحلیلگران آمریکایی فکر می‌کنند بایدن باید معامله با ایران را به تعویق بیندازد و در عوض بر برنامه داخلی خود تمرکز کند؛ گروهی دیگر معتقدند او همین حالا هم خیلی منتظر مانده است. برخی مقامات پنتاگون معتقدند تنش‌ها به حدی شدید است که امکان تأخیر بیشتر در آن وجود ندارد. مقامات ارتش آمریکا نیز می‌گویند بدون توافقی که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند، یا باید شاهد دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بود یا با جنگ جلوی آن را گرفت.
در تایید این دیدگاه، آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح دارد که ایران مجموعه‌ای از سانتریفیوژهای پیچیده را در نیروگاه زیرزمینی نطنز نصب کرده که توانایی غنی‌سازی اورانیوم این کشور را افزایش داده است. از زمانی که (۲۰۱۸) ترامپ توافق را ترک و تلاش کرد ایران را با کارزار «فشار حداکثری» منزوی و مجازات کند، جمهوری اسلامی به طور پیوسته تخلفاتی مرتکب شده است. این کشور اورانیوم و آب سنگین را ذخیره کرده و دسترسی نظارتی بازرسان سازمان ملل متحد را که به عنوان بخشی از توافقنامه سال ۲۰۱۵، محدود کرده است.
این رسانه مدعی شده هرچه ایران بیشتر از توافق خارج بماند،به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیکتر خواهد شد و این به معنای افزایش احتمال حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران است که به طور بالقوه جنگی منطقه‌ای به راه خواهد افتاد و به احتمال زیاد آمریکا نیز درگیر خواهد شد. به همین دلیل لابی‌های متعددی توسط اروپایی‌ها و روس‌ها و دیگران انجام شد تا ایرادات اولیه رفع و باب گفت‌وگو باز شود؛ در این میان، مالی، نیروی برجسته بایدن، طرف‌های درگیر را متقاعد کرد که آمریکا برای احیای توافق جدی است.
برخی تحلیلگران از جمله جوزف سیرینسیون، کارشناس کنترل تسلیحات موسسه کوئینسی وزارت خارجه آمریکا و ولی نصر، کارشناس امور ایران و رئیس سابق دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته جان هاپکینز در واشنگتن معتقدند تعلل دولت بایدن در احیای توافق هسته‌ای ایران کار را برای دولت آمریکا دشوار کرده است. مخالفت‌های داخلی و تردید ایران که منجر به طرح خواسته‌های بیشتر از سوی اوست هر دو نتیجه همین عملکرد کند بایدن است و او را در برداشتن اولین قدم با مشکل مواجه کرده است.
اگر بایدن به توافق برسد، هرچند مذاکرات وین به هیچ وجه چنین پیشرفتی را تضمین نمی‌کند، حزب جمهوری‌خواه چاقوهای تیز خود را بر سر او می‌کشند که چرا تسلیم جمهوری اسلامی ایران شده است چراکه منتقدان اصرار داشتند که این قرارداد سایر بخش‌های فعالیت‌های نظامی ایران را تقویت خواهد کرد از جمله توسعه و آزمایش سیستم‌های موشکی و پشتیبانی از گروه‌های شبه‌نظامی منطقه. سناتور جیمز ام. اینهوفه از اوکلاهما، عضو ارشد جمهوری‌خواه در کمیته خدمات مسلح سنا، گفت در صورت بازگشت دولت بایدن به توافقی که او آن را «گمراه‌کننده و خطرناک» توصیف می‌کند برای رد مجدد آن تلاش خواهند کرد.
این در حالی است که رئیس جمهوری وقت اوباما بدون استفاده از کنگره، از اختیارات اجرایی خود برای ورود به توافق استفاده کرد. مقامات دولت بایدن معتقدند بازگشت آنها به توافق ایران با هدف گسترش محدودیت‌های هسته‌ای و محدودیت در افزایش زرادخانه موشکی ایران به مدتی طولانی‌تر و با قدرت بیشتر است. از دیگر سو، ایالات متحده خواستار محدود شدن حمایت ایران از گروه‌های شبه نظامی در عراق، یمن، لبنان و سوریه است و تلاش خواهد کرد امتیازاتی غیرمستقیم نیز به ایران ندهد.
فرماندهان ارشد آمریکایی می‌گویند زرادخانه رو به رشد موشک‌های بومی ایران، تهدید بزرگی برای پایگاه‌های آمریکا و متحدانش در منطقه است؛حتی نسبت به برنامه هسته‌ای، خطری کوتاه‌مدت به حساب می‌آید. ایران صدها موشک میان برد کوتاه و متوسط در لانچرهای سیار دارد که در صورت بروز درگیری، خنثی‌سازی کامل آنها برای آمریکا دشوار یا حتی غیرممکن است. سخنگوی پنتاگون، جان کربی گفت: «آنها همچنان منافع ما و منافع متحدان و شرکای ما را در آن قسمت از جهان تهدید می‌کنند و تلقی ما از این امر بسیار جدی است.»
برخی کارشناسان معتقدند با شروع انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن (خرداد) که احتمالا تندروها در آن پیروز می‌شونددستیابی به توافقی فراتر از احیای پیمان هسته‌ای میسر نخواهد شد و حتی احیای همین پیمان هسته‌ای نیز دشوارتر می شود. سیرینسیون گفت: «هرچه بیشتر صبر کند، بازگشت به معامله دشوارتر است. این چیزی نیست که بتوانند آن را در طاقچه بگذارند و در ماه سپتامبر(شهریور) دوباره آن را بردارند.»
نظر شما